Aktualności

Wydarzyło się w 1908

Co łączy Łódzki Klub Sportowy ze śmiercią legend Dzikiego Zachodu, demonstracjami sufrażystek w Londynie, Oskarem Schindlerem i napadem Piłsudskiego na rosyjski wagon pocztowy na Wileńszczyźnie? – Rok 1908.

W Nowym Jorku rozpoczął się on hucznie. Z głośników nie popłynął co prawda w stronę tłumów głos Franka Sinatry, bo tego jeszcze nie było na świecie, ale nowy 1908 rok przywitali nowojorczycy na Times Squere po raz pierwszy za sprawą ball drop, czyli opuszczonej kuli, która towarzyszy tu szaleństwom sylwestrowym do dziś.

Stare odchodziło pozostawiając miejsce nowemu. Legendy Dzikiego Zachodu Butch Cassidy i Sundance Kid prawdopodobnie wyzionęły ducha w starciu z boliwijskimi żołnierzami, a choć prasa amerykańska skrzętnie fakt ten odnotowała, na wielu obywatelach USA większe wrażenie zrobiło drugie pod rząd zwycięstwo Chicago Cubs w Word Series, czyli finałach najważniejszych za Oceanem mistrzostw baseballowych.

W tym czasie w Europie zbliżał się zmierzch starego ładu, którego symbolem byli niemiecki Kaiser, rosyjski car i cesarz-król Austro-Węgier. Kilka lat później okaże się, że nawet zdawałoby się niezniszczalne monarchie mają swój kres, choć w 1908 roku nic jeszcze nie wskazywało na rychły upadek kolosów.

Świat zaczął się kurczyć, zaczął się zmieniać. W styczniu z Wieży Eiffla zdołano wysłać sygnał radiowy na duży dystans, a w maju bracia Wright odbyli pierwszy lot samolotem z pasażerem. W londyńskim Hyde Parku dwadzieścia pięć tysięcy sufrażystek zażądało prawa głosu dla kobiet. Technika się rozwijała, a obyczaje ewoluowały. Któż mógłby jeszcze kilkadziesiąt lat wcześniej przypuszczać, że piękne damy nie tylko otwarcie sprzeciwią się dyskryminowaniu ich w życiu publicznym, ale i że wezmą aktywny udział w… zmaganiach sportowych. A wzięły w nich udział podczas organizowanych w tymże właśnie Londynie Igrzyskach Olimpijskich. Niektórym w głowie się to nie mieściło.

Na ziemiach polskich, zniewolonych przez trzech uparcie broniących swych interesów zaborców, ludzie wciąż wyczekiwali nowego. Sześćdziesięciodwuletni Henryk Sienkiewicz, wówczas już laureat literackiej Nagrody Nobla, znów mógłby napisać, tak jak na początku „Ogniem i mieczem”, że „rozmaite znaki na niebie i ziemi” zwiastowały „nadzwyczajne zdarzenia.” Ciekawe swoją drogą o czym pomyślał autor „Trylogii”, kiedy pod koniec czerwca 1908 roku na Syberię spadła kometa wywołując tak zwaną katastrofę tunguską – eksplozję zdaniem naukowców o sile tysiąckrotnie większej od bomby atomowej.

Te „nadzwyczajne zdarzenia” miały dopiero nadejść, a w 1908 roku w leżących na polskich ziemiach miastach, miasteczkach i wsiach temperatura stale podgrzewana w poprzednich latach przez bojowników (lub terrorystów – jak nazywali ich zaborcy) przede wszystkim Józefa Piłsudskiego wciąż była wysoka i to pomimo uchwalenia zaprzestania aktów rewolucyjnego terroru.

Tysiące browningów, które pozostały w rękach Polaków nadal od czasu do czasy wypalały i to z różnych powodów. Pod koniec września w okolicach Bezdan na Wileńszczyźnie pepeesowcy z przyszłym Marszałkiem na czele napadli na rosyjski pociąg pocztowy zdobywając dwieście tysięcy rubli, a trzy miesiące wcześniej, we Lwowie, z inicjatywy Piłsudskiego powstał Związek Walki Czynnej, który w przeciwieństwie do PPS-u próbował wychodzić poza podziały i tak zwane interesy partyjne.

Niepodległa Polska śniła się w tym czasie nadal co odważniejszym, choć w porównaniu do lat poprzednich sytuacja na ulicach, takiej na przykład Łodzi, nieco się uspokoiła. A potrafiło tu być naprawdę gorąco jeszcze kilkanaście miesięcy wcześniej i to nawet nieopodal miejsca szczególnie bliskiego naszym sercom, bo to właśnie w okolicach ulic Kopernika i Łąkowej polscy bojowcy napadli na furgon pocztowy i po strzelaninie z Kozakami uszli z dwoma tysiącami rubli oraz wekslami łódzkiego banku państwowego. W 1908 roku wyczekiwano wspomnianego „nowego”, to „nowe” zaś w zależności od własnych upodobań politycznych, potrzeb, interesów i świadomości społecznej każdy wyobrażał sobie wtedy nieco inaczej.

W tymże 1908 roku w Warszawie uruchomiono Elektrownię Tramwajów Miejskich, a w Krakowie słynna Irena Solska wywołała oburzenie pojawiając się na scenie Teatru Miejskiego niemal jak ją Pan Bóg stworzył. Ponadto pod Wawelem doszło do pojedynku Cracovii z Wisłą (pierwszego odnotowanego przez prasę meczu derbowego), swą premierę miały obrazy „Antoś po raz pierwszy w Warszawie” ze słynnym potem Antonim Fertnerem w roli głównej i „Pruska kultura”, czyli jedne z pierwszych polskich produkcji filmowych.

W Łodzi natomiast pojawiło się elektryczne oświetlenie ulic (na razie w postaci czterech latarni na dzisiejszym Placu Wolności), przy obecnej ulicy Tuwima uruchomiono kino „Odeon”, słynna amerykańska tancerka Isadora Duncan wystąpiła w Teatrze Wielkim znajdującym się wówczas na dzisiejszej ulicy Legionów, a Julian Tuwim nadal uczęszczał do Męskiego Gimnazjum Rządowego, gdzie z powodu problemów z matematyką przyszło mu powtarzać szóstą klasę.

Także w tymże 1908 roku na świat przyszli m.in.: Oskar Schindler, Ian Fleming, przyszły as myśliwski Dywizjonu 303 Witold Urbanowicz, słynna choć zapomniana dziś aktorka Irena Eichlerówna oraz super-agentka wywiadu brytyjskiego Krystyna Skarbek, która prawdopodobnie stała się inspiracją dla wspomnianego Iana Fleminga do stworzenia postaci Vesper Lynd, bohaterki z pierwszej powieści o Jamesie Bondzie, czyli „Casino Royale”.

I wreszcie w tymże 1908 roku grupa przyjaciół postanowiła w Łodzi założyć klub sportowy, który obecnie rozpoczyna świętowanie 110. rocznicy powstania. A czas był to niezwykły. 

• Autor: Remek Piotrowski
• Fotografie: lodz.fotopolska.eu

🏆 Mistrzowie Europy z 1908 roku

• Francja – Helvétique Marseille
• Anglia – Manchester United
• Włochy – Pro Vercelli
• Niemcy – Viktoria 89 Berlin
• Holandia – HC & CV Quick
• Belgia – Racing de Bruxelles
• Grecja – Goudi Athens
• Szwecja – IFK Göteborg